Ελλάδα 2013. Business as usual. Εφημερίδες κλείνουν , εφημερίδες ανοίγουν , τηλεοπτικά κανάλια βυθίζονται , άλλα αναδύονται και οι μεγάλες κλίμακες γίνονται μικρές, όπως κάποτε οι τρομεροί δεινόσαυροι έδωσαν βίαια την θέση τους στα μικρά ασήμαντα θηλαστικά. Δεν νομίζω να υπήρξε ποτέ ξανά τέτοια εποχή για τα Ελληνικά Μέσα , μια εποχή γεμάτη προκλήσεις στις οποίες η Βιομηχανία (βιοτεχνία;) στην οποία εργάζεται και ο ειλικρινά υμέτερος παραπαίει και τρώει την μια σφαλιάρα πίσω από την άλλη (Η Βιομηχανία – όχι ο ειλικρινά υμέτερος)
Πάρτε μια βαθιά ανάσα :
Πρώτα από όλα έχουμε την εγγενή αξία του προϊόντος. Λυπάμαι, είναι μικρότερη από ότι νομίζουμε. Κάποτε είχαμε 20 ημερήσιες εφημερίδες στις οποίες δημοσιεύονταν ας πούμε 50 άρθρα στην κάθε μια . Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες ειδησιογραφικά sites που δημοσιεύουν εκατοντάδες άρθρα την ημέρα . Εκτός από το προφανές συμπέρασμα , δηλαδή το τσιτάτο ”η μεγαλύτερη προσφορά απαξιώνει το προϊόν και ρίχνει την ποιότητα” συμβαίνει και κάτι άλλο. Οι άνθρωποι πλέον συνήθισαν να καταναλώνουν ειδήσεις πολύ πιο γρήγορα. Έτσι , η πλειοψηφία των e-αναγνωστών αφιερώνει λιγότερο από 5 λεπτά για κάθε άρθρο που διαβάζει. Παρόλα όμως, τα παραδοσιακά μέσα επιμένουν να “γράφουν” άρθρα με τον “παλιό” τρόπο, τον αργό , αγνοώντας τις νέες συνθήκες.
Η Ελλάδα ξύπνησε από έναν μακρύ και μακάριο ύπνο , σε έναν κόσμο στον οποίο όλα, πρέπει να δικαιολογούν τον ρόλο τους με όρους οικονομίας. Αναρωτιέμαι λοιπόν , τι μακροπρόθεσμες συνέπειες θα έχει για τον χώρο της δημοσιογραφίας το γεγονός ότι ο Έλληνας επιβραβεύει το ευτελές , το κουτσομπολίστικο , το ηδονικό site της ποσότητας και όχι την δημοσιογραφία γνώμης. Στις εποχές των παχιών αγελάδων και των εκδοτών που κρατούσαν από τα παλαιά συντηρητικά τζάκια, υπήρχε και η κατάλληλη κουλτούρα ώστε να βρίσκεται χώρος και για τους “λίγους”. Πολύ φοβάμαι ότι στην σημερινή εποχή του “πόσα like έχει το site σου” δεν θα υπάρξει ποτέ ένας νέος Λαμπράκης που (παρόλα τα ελαττώματα του) , θα χρηματοδοτήσει ένα Μέγαρο Μουσικής.
Έπειτα , υπάρχει αυτό που εγώ ονομάζω “αλλεργία στα links”, ένα φαινόμενο όχι μόνο Ελληνικό , αλλά που στην Ελλάδα ζει μεγάλες δόξες : Ίσως θα έχετε παρατηρήσεις ότι κανένα σχεδόν από τα “πρωτοκλασάτα sites” δεν βάζει συνδέσμους (links) προς άλλα sites ακόμα και όταν αναφέρεται ή σχολιάζει μια είδηση , που γράφεται σε κάποιο άλλο site . Φτάνουμε έτσι στο σημείο το Ελληνικό Ίντερνετ να μην είναι ένας Πραγματικός Ιστός από αλληλοσυνδεόμενα μέσα και ειδήσεις , αλλά ένα αυτιστικό σύνολο απομονωμένων μέσων που το καθένα ομφαλοσκοπεί και φοβάται όπως ο διάολος το λιβάνι μια λειτουργικότητα με την οποία ο αναγνώστης θα μεταφερθεί “με ένα κλικ” στο “μαγαζί” του “ανταγωνιστή”. Αστεία πράγματα από αστείους ανθρώπους , Δεινόσαυρους μιας άλλης εποχής.
Έστω όμως ότι υπάρχει αυτός ο Ιδανικός Αναγνώστης.
Ο Ιδανικός αυτός Αναγνώστης , διαλέγει με προσοχή τα sites που διαβάζει. Επιβραβεύει τους άριστους. Ο Ιδανικός Αναγνώστης μάλιστα , για να είναι ακόμα πιο αποτελεσματικός και εργονομικός , χρησιμοποιεί και κάποια εφαρμογή News Reading όπως ήταν παλαιότερα το Google Reader και όπως είναι σήμερα το Feedly και έχει συγκεντρώσει εκεί όλα τα αγαπημένα του site τα οποία και διαβάζει υπό μορφή ηλεκτρονικής εφημερίδας.
Λυπάμαι φίλοι μου , ο Ιδανικός αυτός Αναγνώστης δεν είναι καθόλου Ιδανικός. Ο Ιδανικός Αναγνώστης ζει σε μια φούσκα που ο ίδιος έφτιαξε και έβαλε τον εαυτό του μέσα. Εάν η καθημερινή μας περιήγηση στον κόσμο γίνεται μόνο μέσω μιας “λίστας αγαπημένων” που εμείς υπαγορεύσαμε , τότε απλά κλείσαμε μόνοι μας την πόρτα προς το αναπάντεχο.
Κλείσαμε την πόρτα σε κάτι που μας αρέσει αλλά δεν ξέρουμε ότι μας αρέσει.
Πολύ φοβάμαι επίσης ότι εάν ο Ιδανικός Αναγνώστης των News Readers ζει σε μια φούσκα, τότε ο Μέσος Αναγνώστης είναι σε ακόμα πιο άσχημη θέση. Ο Μέσος Αναγνώστης περνάει το 80% του χρόνου του στο Facebook διαβάζοντας ειδήσεις μέσω αυτού που ονομάζουμε Social Curation, δηλαδή με επιλογές ειδήσεων που άλλοι επιλέγουν για εμάς (στην προκειμένη περίπτωση οι “φίλοι” μας στο facebook) . Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επεκταθώ περισσότερο. Ο ιλιγγιώδης αριθμός των Likes που μαζεύουν άρθρα του τύπου “Μοναδικό!!!! Φλόγα Μεθανίου από τα οπίσθια γνωστής ηθοποιού! Σπέσιαλ φάρσα!!!!!” φέρνει περισσότερη θλίψη και από πρωινό Δευτέρας με μουσική υπόκρουση μπαλάντες του Πλιάτσικα.
Υπάρχει επίσης και αυτό που ονομάζω “Η Δικτατορία της Μετριότητας” . Βλέπετε , στην εποχή των Παλαιών Μέσων υπήρχαν οι αρθρογράφοι που έγραφαν εύκολα και εύπεπτα άρθρα για τον πολύ κόσμο, υπήρχαν οι στήλες των αθλητικών για ακόμη περισσότερο κόσμο , υπήρχαν όμως και εκείνα τα άρθρα-διαμάντια που διάβαζες και μετά έκοβες με ψαλίδι για να τα κρατήσεις για πάντα. Ευτυχώς για εκείνα τα άρθρα-διαμάντια , τα πάντα έμπαιναν κάτω από την δημοκρατική ταμπέλα του “πόσα φύλλα πούλησε σήμερα η Ελευθεροτυπία”. Σήμερα όμως , στην εποχή του Google Analytics, καλώς ή κακώς , ο e-αρχισυντάκτης σου ξέρει πόσοι σε διάβασαν κύριε Διαμάντη μου και “λυπάται πολύ, αλλά πρέπει να γράφεις πιο εύπεπτα, να κοίτα εκεί την Φανή που γράφει δέκα άρθρα την ημέρα για δίαιτες διάσημων. Έτσι να γράφεις και εσύ, κατάλαβες; Πήγαινε τώρα!”
Είναι αυτό που με κάποια θλίψη επισήμανε κάποτε ο Scott Berkunn : “Στο Internet το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου καταναλώνεται στο να ασχολούμαστε με το τι είδους βλακείες κάνουν κάποιοι ανόητοι άνθρωποι”
Όμως ακόμα και όταν δεν ασχολούμαστε με τις ”βλακείες που κάνουν κάποιοι ανόητοι άνθρωποι” και διαβάζουμε σε ένα καλό site ένα ωραίο άρθρο και θέλουμε να συμμετέχουμε και να σχολιάσουμε , τότε , τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις η ροή σχολίων θα καταλήξει σε μαλλιοτράβηγμα ακραίων απόψεων , ειρωνικών απαντήσεων και σε αυτό που λέμε στην νέα καθουμιλουμένη “Τρολιές” . Ίσως να φταίει ότι οι Έλληνες δεν έχουμε μάθει να συζητάμε, ίσως όμως να φταίει ακόμη περισσότερο, το ότι ακόμα και τα μεγαλύτερα site που απασχολούν δεκάδες e-δημοσιογράφους θεωρούν περιττή πολυτέλεια να προσλάβουν έναν Community Manager ή έναν Social Media Manager για να διαχειρίζεται αποκλειστικά αυτές τις δραστηριότητες : “Μα τι λες τώρα , θα προσλάβω κάποιον για να είναι όλη την ημέρα στο Facebook?” . Και αυτοί οι άνθρωποι θεωρούνται το μέλλον και οι πρωτοπόροι της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Τι να πεις…
Το Internet αλλάζει ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο γράφουμε. Τις παλιές εποχές ο Δημοσιογράφος δεν είχε κανέναν τρόπο για να “μετρήσει” την διείσδυση των γραπτών του παρά μόνο κάποιο αόριστο feedback από το απέναντι πεζοδρόμιο : “Σας διαβάζουμε, σας διαβάζουμε κύριε Χαρδαβέλλα μας!” . Σήμερα ξέρουμε με ακρίβεια χειρούργου πόσοι μας διάβασαν , πόση ώρα πέρασαν στο κάθε άρθρο μας και ακόμα-ακόμα σε ποια παράγραφο παράτησαν το άρθρο μας στην μέση (από οργή; από ανία;) . Πόσο θα αλλάξει αυτή η γνώση – ανάδραση τον τρόπο με τον οποίο γράφουμε; Είναι αυτό λογοκρισία; Είναι αυτό-λογοκρισία;
Ας έρθουμε και πάλι στο θέμα της ποσότητας. Με τους e-διαφημιστές να είναι πλέον τα νέα Μεγάλα Αφεντικά και τους e-εκδότες να δίνουν γη και ύδωρ για ένα μπανεράκι , οι Νέοι και Βελτιωμένοι Ηλεκτρονικοί Δημοσιογράφοι πιέζονται όλο και πιο πολύ για να παράγουν ειδήσεις . Την εποχή του Περικλή , μια αγελάδα μπορούσε να παράγει τρία , ίσως τέσσερα λίτρα γάλα την ημέρα. Η Νέα και Βελτιωμένη Σημερινή Γελάδα στις φάρμες της Ολλανδίας παράγει 40 λίτρα γάλα την ημέρα. Και ο Νέος και Βελτιωμένος Δημοσιογράφος παράγει 40 άρθρα την ημέρα.
Αναρωτιέστε ακόμα γιατί διαβάζετε τόσα βλακώδη άρθρα κάθε μέρα ; Που έχουν τόσες οφθαλμοφανείς αρλούμπες που ένα γρήγορο ψάξιμο στο Google αρκεί για πεταχτούν στο καλάθι των αχρήστων; Πόσο έτοιμοι είμαστε στην Ελλάδα για να κάνουμε αυτό που κάνουν οι New York Times , δηλαδή να βάλουμε ένα κουμπάκι με τίτλο “Αυτό το άρθρο έχει λάθη” δίπλα στο Like Button; Και πόσο έτοιμοι είμαστε για σωστή χρήση του και όχι κανιβαλλισμούς; Το θέμα είναι σοβαρότερο από ότι ίσως νομίζουμε , είναι ίσως το σοβαρότερο πρόβλημα του Ελληνικού Ίντερνετ σήμερα. Οι βλακώδεις ειδήσεις διαδίδονται σαν κακοήθης καρκίνος και τελικά αυτό που μένει είναι ένας θόρυβος ειδήσεων μέσα από τον οποίο δεν βγαίνει κανένα νόημα.
Δεν ξέρω , ίσως ζητάω πολλά από τα Νέα Μέσα. Ζητάω να πάνε κόντρα στο ρεύμα της μετριότητας του αδιάφορου αναγνώστη, ζητάω να αλλάξουν το οργανόγραμμα της εταιρίας , ζητάω να προσλάβουν Media Managers , να προσηλωθούν περισσότερο στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα, να τσακωθούν ίσως με τους Διαφημιστές τους, να αρχίσουν και πάλι να διασταυρώνουν την κάθε είδηση, να αγκαλιάσουν το Facebook αλλά όχι μόνο για τον μετρητή των Likes αλλά για την δημιουργική χρήση του Social Curation… Ψιλά γράμματα. Είμαι σίγουρος ότι ούτε ένα Ελληνικό New Media Μέσο δεν έχει θέση Chief Audience Officer , αλλά αφήστε με τουλάχιστον να έχω το δικαίωμα στον ρομαντισμό.
Τέλος πάντων, ο τρόπος σκέψης είναι αυτός που πρέπει να αλλάξει.
Επί δεκαετίες η ανάπτυξη ενός μέσου όπως μιας εφημερίδας, ενός ραδιοφώνου, ενός τηλεοπτικού σταθμού ήταν σε ευθεία αναλογία με το “φυσικό” του μέγεθός, με τον αριθμό των υπαλλήλων του, με το μέγεθος των εγκαταστάσεων του. “Bigger was Better”. Πόσο εύκολο μπορούν οι παλιοί “εφημεριδάδες” που πλέον φόρεσαν το κουστούμι του “Είμαι μοντέρνος , έκανα Internet σελίδα για την Εφημερίδα μου” , πόσο εύκολα αυτή η παλιά γενιά μπορεί να καταλάβει ότι για να επιβιώσουν πρέπει να μικρύνουν;
Βέβαια, ο Ελέφαντας Στο Δωμάτιο, που όλοι κάνουν πως δεν βλέπουν , είναι το ερώτημα “Μπορούν να στα αλήθεια βγουν λεφτά από την Δημοσιογραφία στο Internet;” . Εύκολη απάντηση δεν υπάρχει , όπως γνωρίζουμε όσοι είμαστε στα Μέσα. Ναι, το Google πληρώνει, ναι το Facebook πληρώνει, αλλά εάν δεν βρεθεί τρόπος για να πληρώνεις κάτι και εσύ, ευγενικέ μου αναγνώστη, που διαβάζεις αυτό το άρθρο , έστω και π.χ. ένα λεπτό του ευρώ για κάθε εκατό άρθρα που διαβάζεις στο αγαπημένο σου site, τότε πολύ απλά κάποτε δεν θα υπάρχουν άρθρα για να διαβάζεις. Και τότε θα ξαναρχίσεις να ξαναγοράζεις εφημερίδες για να διαβάζεις άρθρα που δεν θέλεις να διαβάσεις.
Σκέψου το.
